Czujemy się w obowiązku jak najszybciej odpowiedzieć na apel Prezydenta Dudy, o pomoc i wsparcie w pracach nad nową ustawą. Od początku oferowaliśmy nasze wsparcie i apelowaliśmy o zawetowanie ustaw, które jedynie pozorowały naprawę sądownictwa, a w rzeczywistości ograniczały władzę sądowniczą na rzecz władzy wykonawczej. W sposób niedopuszczalny zwiększały uprawnienia Prokuratora Generalnego, naruszały równowagę polityczną i trójpodział władzy. Tym bardziej uważamy, że nasze apele nie mogą być tylko jałowym wyrzekaniem na podjęte próby reform. Z całego serca wspieramy ideę reformy, powtarzając po raz setny, że obecna konstrukcja sądów jest anachroniczna i szkodliwa, stanowi zagrożenie dla podstawowych wolności obywatelskich z wolnością ekonomiczną na czele. Dziś prezentujemy założenia naszego projektu konstytucji odnoszące się do wymiaru sprawiedliwości. Tak jak Prezydent jesteśmy otwarci na dyskusję. Prawdziwą debatę czas zacząć.
Na początek należy podkreślić, że w naszym projekcie konstytucji przyjęliśmy konieczność stworzenia systemu prezydenckiego. W obecnych okolicznościach nie wymaga to chyba nawet dłuższych wywodów. I tak – nie będzie Rady Ministrów. W skład Senatu wchodzić będzie po trzech senatorów z każdego województwa – kadencja będzie 6 letnia, ale co 2 lata będzie wymieniane po 1 senatorze z każdego województwa). Senatorem będzie mógł być wybrany obywatel polski, który najpóźniej w dniu wyborów ukończył 40 lat i co najmniej przez 6 lat sprawował wybieralną funkcję w samorządzie terytorialnym. Trybunału Konstytucyjnego nie będzie, odrębnych sądów administracyjnych też nie]
Art.[*]. Wymiar sprawiedliwości w Rzeczypospolitej Polskiej sprawuje Sąd Najwyższy i sądy powszechne.
Art.[*]. Sąd Najwyższy składa się z 44 sędziów (wybory powszechne i prezydenckie będą się odbywały 3 maja a zaprzysiężenia prezydenta 11 listopada).
Art.[*]. Sąd Najwyższy rozpoznaje sprawy określone w Konstytucji oraz sprawy zakończone prawomocnym wyrokiem w postępowaniu przed sądami powszechnymi, które, z uwagi na ich doniosłość dla porządku prawnego Rzeczpospolitej Polskiej, sędzia Sądu Najwyższego przedstawi do rozpoznania Sądowi Najwyższemu.
Art.[*]. Tryb postępowania przed Sądem Najwyższym określa ustawa.
Art.[*]. Sędzią Sadu Najwyższego może zostać obywatel Rzeczpospolitej Polskiej, który nie był karany za przestępstwa ani wykroczenia, ukończył 45 lat i czynnie wykonywał przez 10 lat zawód prawniczy upoważniający do zastępstwa procesowego lub prokuratora lub posiada stopień doktora habilitowanego nauk prawnych i przez 10 lat wykładał na uczelni mającej prawo nadawania stopnia naukowego doktora nauk prawnych.
Art.[*]. Z zastrzeżeniem art. [*] Sędziów Sądu Najwyższego, w tym Prezesa Sądu Najwyższego, powołuje Prezydent za zgodą Senatu. Senat przeprowadza głosowanie w sprawie wyrażenia zgody na powołanie sędziego Sądu Najwyższego w ciągu 21 dni od otrzymania wniosku Prezydenta.
Art. [*]. W przypadku gdy trzech kolejno przedstawionych przez Prezydenta kandydatów na sędziego Sądu Najwyższego nie uzyska zgody Senatu, Prezydent może powołać innego kandydata na sędziego bez występowania o zgodę Senatu.
Art. [*]. Pierwszy skład Sądu Najwyższego wyłaniany jest w wyborach powszechnych. Każdy obywatel spełniający kryteria określone w art. [*] może zgłosić swoją kandydaturę. Sędziami Sądu Najwyższego zostaje 44 kandydatów z listy, którzy otrzymali największą liczbę głosów. W przypadku otrzymania przez kliku kandydatów równej liczby głosów przeprowadza się wybory uzupełniające.
Art.[*]. Urząd sędziego Sądu Najwyższego jest piastowany dożywotnio. Sędzia może ustąpić z urzędu.
Art.[*]. Zgromadzenie Narodowe większością 2/3 głosów wszystkich członków może złożyć z urzędu sędziego Sądu Najwyższego na skutek sprzeniewierzenia się przez sędziego zasadom niezawisłości.
Art.[*]. Zgromadzenie Narodowe może stwierdzić większością 2/3 głosów wszystkich członków niezdolność sędziego Sądu Najwyższego do piastowania urzędu z uwagi na stan zdrowia i przenieść go w stan spoczynku.
Art.[*]. Sędzią sądu powszechnego i sędzią pokoju może zostać obywatel Rzeczpospolitej Polskiej, który ukończył 35 lat i czynnie wykonywał co najmniej przez 5 lat zawód prawniczy upoważniający do zastępstwa procesowego lub prokuratora lub posiada stopień doktora nauk prawnych i przez 5 lat wykładał na uczelni mającej prawo nadawania stopnia naukowego doktora nauk prawnych.
Art.[*]. Sędziów sądów powszechnych powołuje Prezydent.
Art.[*]. W sprawach o wykroczenia, sprawach cywilnych, w których wartość przedmiotu sporu nie przewyższa wysokości rocznego średniego wynagrodzenia brutto za rok poprzedzający wniesienie pozwu oraz w sprawach rodzinnych orzekają sędziowie pokoju wybierani w wyborach powszechnych na lat 6. Tryb ich wyboru i granice okręgów wyborczych określa ustawa.
Art.[*]. Złożenie z urzędu sędziego sądu powszechnego, zawieszenie w urzędowaniu, przeniesienie do innej siedziby lub na inne stanowisko wbrew jego woli może nastąpić jedynie na mocy orzeczenia sądu.
Art.[*]. Sędziowie sądów powszechnych przechodzą w stan spoczynku po osiągnięciu wieku 70 lat.
Art.[*]. Sędzia sądu powszechnego może wystąpić do Prezydenta o wcześniejsze przeniesienie w stan spoczynku.
Art.[*]. Sędzia sądu powszechnego może być przeniesiony w stan spoczynku z uwagi na stan zdrowia. Tryb postępowania określa ustawa.
Art.[*]. Sędzia nie może być, bez uprzedniej zgody sądu, pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności. Sędzia nie może być zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku, jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się prezesa właściwego miejscowo sądu, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.
Art.[*]. Żaden sędzia nie może prowadzić żadnej innej działalności.
Art.[*]. Sędziowie w sprawowaniu urzędu i wyrokowaniu są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom.
Art.[*]. Ustrój i właściwość Sądu Najwyższego i sądów powszechnych oraz tryb postępowania przed nimi określa ustawa.
Art.[*]. W sprawach karnych, z wyjątkiem wykroczeń, postępowanie sądowe musi być co najmniej dwuinstancyjne.
Stanowisko WEI ws. veta Prezydenta
Mając od lat krytyczny stosunek do stanu polskiego konstytucjonalizmu i sądownictwa wzywamy Prezydenta RP do skorzystania z prawa odmowy podpisania przedstawionych mu ustaw o sądach powszechnych, Krajowej Radzie Sądownictwa i Sądzie Najwyższym.
Stanowisko WEI ws. zmian w sądownictwie
Środowisko WEI i ZPP wielokrotnie od lat zwracało uwagę na ułomność Konstytucji RP z 1997 roku. Krytycznie odnosiliśmy się też zarówno do tego, jak funkcjonował wymiar sprawiedliwości, jak i do poszczególnych wyrokach ferowanych przez sądy powszechne, Sąd Najwyższy i sądy administracyjne.
