[RAPORT] Obrona powszechna dla Polski

Od rosyjskiej aneksji Krymu i agresji wobec Ukrainy w 2014 r. obserwowaliśmy zdecydowane pogorszenie środowiska bezpieczeństwa w bezpośrednim otoczeniu Polski. Białoruś i Rosja wykorzystały w tym okresie m.in. narzędzia presji migracyjnej, tak aby bezpośrednio zdestabilizować granice Polski, ale też Litwy oraz Łotwy. Finałem tego procesu jest inwazja na Ukrainę (rozpoczęta 24 lutego 2022 r.), która już de facto w pełni wywróciła architekturę bezpieczeństwa europejskiego. Rosja nie tylko napadła na bezpośredniego sąsiada Polski, ale również w swojej retoryce wysuwa groźby wobec innych państw, także w sferze szantażu nuklearnego. Wielokrotnie w rosyjskiej propagandzie celem werbalnych ataków jest właśnie Polska i jej społeczeństwo.

Widzimy więc, że jako państwo, jako społeczeństwo, ale też jako system relacji sojuszniczych stajemy obecnie przed wyjątkowymi wyzwaniami oraz że będziemy stawać przed nimi w niedalekiej przyszłości. Charakteryzują się one połączeniem bardzo szerokiego spektrum środków oddziaływania, stosowanych nie tylko przeciwko samym siłom zbrojnym, ale też całemu społeczeństwu na obszarach objętych konfliktem oraz daleko poza nim. Rosja używa siły militarnej, ale podejmuje również działania poniżej progu wojny, takie jak operacje informacyjne, psychologiczne czy podejmowane w cyberprzestrzeni wrogie działania wobec innych państw, w tym należących do Sojuszu Północnoatlantyckiego. Polska musi dziś zakładać również ponownie możliwe oddziaływanie Rosji i Białorusi za pomocą narzędzi presji migracyjnej.

Wszystko to powoduje, że państwa Sojuszu Północnoatlantyckiego położone w bezpośrednim otoczeniu Rosji, w tym przede wszystkim Polska oraz państwa nadbałtyckie, powinny podejmować środki mające na celu zwiększenie odporności na potencjalną agresję, która po rosyjskiej napaści na Gruzję oraz obu atakach na Ukrainę nie stanowi już tabu w dyskusji o bezpieczeństwie. Powoduje to, że równolegle ze wzmacnianiem konwencjonalnego potencjału obronnego we współpracy z innymi sojusznikami z NATO, niezbędne jest poszukiwanie również środków mających z jednej strony utrudnić lub nawet uniemożliwić skuteczne oddziaływanie potencjalnego przeciwnika, a z drugiej – zapewnić zdolności przetrwania dla całego państwa i społeczeństwa w warunkach ewentualnego konfliktu (nie tylko zbrojnego). Należy starać się czerpać z doświadczeń zaatakowanej przez Rosję Ukrainy, a także państw takich jak Finlandia, Szwecja (które starają się właśnie zasilić szeregi NATO, podejmując się przełomowej zmiany w zakresie swej myśli strategicznej), widząc ich możliwości obronne z okresu zimnej wojny oraz obecnej zdolności do przeciwdziałania kryzysom.

Jednym ze sposobów na zrównoważenie zdolności potencjalnego przeciwnika jest przyjęcie strategii obrony totalnej (ang. total force lub total defence). Zakłada ona, że do obrony suwerenności państwa angażuje się całe państwo i społeczeństwo, a siły zbrojne są tylko jednym z wielu elementów systemu obronnego. Strategia obrony totalnej uwzględnia między innymi odpowiednie ukształtowanie sił zbrojnych, tak aby były one w stanie jak najskuteczniej przeciwstawiać się agresji na własne terytorium, ale też przeszkolenie społeczeństwa, przygotowanie nowoczesnej obrony cywilnej oraz dostosowanie poszczególnych instytucji do funkcjonowania w sytuacji konfliktu zbrojnego, oraz innych zagrożeń. Podobne podejście realizowały państwa nordyckie (Szwecja, Finlandia aspirujące obecnie do NATO, ale też należąca już do NATO Norwegia) w okresie Zimnej Wojny, w świetle zagrożenia ze strony Związku Radzieckiego. Co warte podkreślenia, w świetle zwiększonego zagrożenia ze strony Rosji w ostatnich latach właśnie w państwach nordyckich oraz nadbałtyckich obserwowany był swoisty „powrót” do koncepcji obrony totalnej. Było to strategicznie istotne szczególnie dla Litwy, Łotwy i Estonii, albowiem nie mając znacznych zasobów ludnościowych oraz terytorialnej głębi strategicznej, muszą one tworzyć system bazujący na mobilizacji całego społeczeństwa i wysiłku całego państwa przy nagłym kryzysie.

Polska w 2020 r. na bazie Strategii Bezpieczeństwa Narodowego (SBN) ogłosiła przyjęcie strategii obrony totalnej, określanej w warunkach polskich jako obrona powszechna. Jednakże już po długim okresie od ukazania społeczeństwu oficjalnego dokumentu, jakim jest SBN można niestety zauważyć szereg problemów z implementacją poszczególnych zakresów koncepcji obrony powszechnej. Wymaga ona bowiem przyjęcia szeregu strukturalnych rozwiązań w wojsku i poza nim, a także współdziałania wszystkich komórek administracji oraz masowej edukacji i samoorganizacji społeczeństwa. Dziś możemy dopiero mówić o początku starań w obrębie systemu wojska, widząc uchwalenie Ustawy o obronie Ojczyzny. Pozytywnym sygnałem jest przede wszystkim stawianie Polski na wzmacnianie rezerw sił zbrojnych lub raczej ich odtwarzanie. Jak również kontynuacja konstruowania Wojsk Obrony Terytorialnej. Nadal jednak nie widzimy znacznych przeobrażeń w sferze pozawojskowego elementu obrony totalnej/powszechnej. Czekamy cały czas na przeobrażenia lub raczej w tym przypadku całkowitą reformę systemu obrony cywilnej. Również system edukacji dopiero rozpoczyna starania w sferze reformy myślenia o bezpieczeństwie, chcąc np. przywrócenia przedmiotu, jakim jest przysposobienie obronne.

Niezmiennym pozostaje jednakże to, że nie możemy jako państwo w tym regionie Europy i przy tej rzeczywistości w relacjach z Rosją, poprzestać w rozwoju nowego podejścia do obronytotalnej/powszechnej. Należy podkreślić z całą stanowczością, że polityka Rosji będzie powodem dalszej niepewności strategicznej oraz bezpośredniego zagrożenia dla regionu i jego poszczególnych państw, niezależnie od rozwoju wojny w Ukrainie. Optymistyczne jest jednak to, że w Polsce (niezależnie od postaw politycznych i światopoglądowych) rośnie w sposób widoczny świadomość konieczności podejmowania działań na rzecz wzmocnienia systemu obronności. Przykładami są między innymi duże zaangażowanie społeczeństwa w proces tworzenia Wojsk Obrony Terytorialnej, oraz poparcie większości środowisk politycznych dla podwyższenia nakładów na obronę narodową i wzmacnianie kooperacji sojuszniczej w ramach NATO. To wszystko pokazuje, że w Polsce istnieje podstawa, na której można oprzeć kroki zdecydowanie wzmacniające obronność.

POBIERZ RAPORT

Inne wpisy tego autora

Wyzwania dla Europy, wyzwania dla świata

Warsaw Enterprise Institute wraz ze Związkiem Przedsiębiorców i Pracodawców oraz The Heritage Foundation zorganizowali 19 marca 2024 r. w Warszawie międzynarodową konferencję „Future of Europe

[RAPORT] Stan Gry. Polska-Macedonia

Prezentujemy „Stan Gry” – cykl publikacji dotyczących współpracy gospodarczej Polski z państwami spoza UE. Każda z publikacji będzie przedstawiać aktualny stan relacji ekonomicznych z wybranym