Zapraszamy na kolejny odcinek „Książkowego Skanera” WEI”. Tym razem poświęcony on będzie rewolucji kulturowej, za którą kryją się takie zagadnienia, jak poprawność polityczna, tzw. nurt „Woke” („wokeizm”), ideologizacja do niedawna neutralnych przestrzeni, a co za tym idzie, napięć na linii konserwatyzm-progresywizm.
1. Jonathan Haidt „Prawy umysł – dlaczego dobrych ludzi dzieli religia i polityka?”
W Polsce książka ukazała się nakładem wydawnictwa Smak Słowa. Na 512 stronach swojego dzieła psycholog społeczny z Uniwersytetu w Wirginii, Jonathan Haidt próbuje odpowiedzieć na pytanie, co generuje podziały między ludźmi i jak budować nici porozumienia. Co ciekawe, wysuwa podobną tezę do autora książki, którą omawialiśmy w poprzednim „Skanerze”, Petera Turchina i jego „Wojny i pokoju, i wojny” – mianowicie taką, że ludzie nie zostali przez ewolucję ukształtowani jako istoty z gruntu egoistyczne. Autor podobnie jak amerykańsko-rosyjski naukowiec przekonuje, że mamy predyspozycje do grupowej współpracy, która dostarcza nam gratyfikacje. Z kolei napięcia na linii lewica-prawica sprowadzać mają się do różnych intuicji moralnych, które obie strony przypisują adwersarzom. Odmienny kompas moralny może wynikać z szeregu rzeczy, a wpływ na niego mają między innymi kultura, w tym kultura polityczna prawicy i lewicy. Autor bada i uwypukla różne przykłady, pokazując na przykład minusy wynikające z uszczuplania debaty publicznej poprzez kneblowanie ust politycznym oponentom. Ostatni rozdział książki to rozwinięcie tej myśli i mocna teza – pomimo mocnego naporu lewicowych ideologii społeczeństwa, do osiągnięcia sukcesów potrzebują konserwatystów, liberałów i libertarian.
2. Anne Moir, David Jessel „Płeć mózgu”
Jedną z przyczyn nieustannie poszerzającej się rewolucji kulturowej było przekonanie wyrosłe na kanwie lewicowych i feministycznych ideologii, które głosiły, że mężczyzna i kobieta w zasadzie różnią się tylko fizycznie – organami rozrodczymi, czy siłą, a wszelkie pozostałe zmiany są efektem kształtowania kulturowego. Dziś to przekonanie powoli odchodzi do lamusa, a psychologowie, terapeuci i nauczyciele zwracają coraz częściej uwagę na jego błędy – które odbijają się choćby w jednostronnym, faworyzującym dziewczynki systemie edukacji. Chłopcy już od najmłodszych lat, od pierwszych kroków (a nawet wcześniej) prezentują inne zdolności, odmienny temperament i emocjonalność. Stąd w przypadku szkolnictwa statystycznie częściej problemy mają „czarne owce” – chłopcy niż grzeczne i siedzące spokojnie w ławkach dziewczynki. Jedną z klasycznych naukowych lektur rozbrajających na wielu polach pogląd o niewielu różnicach dzielących obie płcie jest pozycja Anne Moir i Davida Jessela: „Ponieważ hormony odmiennie kształtują mózgi chłopców i dziewczynek, już w dzieciństwie tworzy się pomiędzy nimi pewien dystans. W okresie dojrzewania przekształca się on w przepaść. (…) Zmiany są tak ogromne, że poświęcamy im dwa rozdziały: jeden temu, jak zachowania męskie i kobiece coraz bardziej się od siebie różnią, drugi temu, w jaki sposób hormony wpływają na odpowiednie umiejętności i uzdolnienia kobiet i mężczyzn” – piszą autorzy w podrozdziale pt. „Dojrzewanie mózgu”. Rzeczowa, naukowa lektura będąca odpowiedzią na przesiąknięte poprawnością polityczną i modą współczesne dywagacje.
3. Vivek Ramswamy „Woke, Inc.: Inside the Social Justice Scam”
Książka ukazała się po angielsku w sierpniu ubiegłego roku nakładem wydawnictwa Center Street (niedługo zaś zostanie wydane po polsku przez Wydawnictwo WEI). Autor, syn imigrantów, który dorastał w niewielkim miasteczku w stanie Ohio, po latach zrobił karierę: był między innymi dyrektorem generalnym firmy biotechnologicznej i partnerem funduszu hedgingowego. Absolwent Harvardu i Yale, rekin biznesu, który w niejednej korporacji spędził godziny na meetingach, case’ach i burzach mózgów. W swojej książce zadaje pytania o to, dokąd podąża dzisiejsza kapitalistyczna Ameryka? Jakie wartości jej przyświecają? Co jest afirmowane, a co cancelowane w imię tzw. cancel culture. „Nowoczesny kompleks przemysłowo-przebudzeniowy dzieli nas jako naród. Mieszając moralność z konsumpcjonizmem, amerykańskie elity żerują na naszych najgłębszych wątpliwościach co do tego, kim naprawdę jesteśmy. Sprzedają nam tanie cele społeczne i głębokie tożsamości, aby zaspokoić nasz głód sprawy i nasze poszukiwanie sensu w chwili, gdy nam jako Amerykanom brakuje obu tych rzeczy” – pisze. „Woke Inc.” to z jednej strony krytyka tzw. kapitalizmu interersariuszy, a z drugiej wejście głębiej i przyglądanie się temu, co niesie poprawnościowa i „przebudzeniowa” zmiana lansowana między innymi przez świat korpo-biznesu.
4. „Nieświadomość w życiu społecznym i politycznym” pod redakcją Davida Morgana
Książka została wydana po polsku w ubiegłym roku za sprawą Oficyny Ingenium. Jest to zbiór rozdziałów przygotowany przez terapeutów i analityków występujących w dość nietypowej roli – zamiast diagnozować pacjentów na przysłowiowych kozetkach, podejmują się diagnozy szeregu przemian społecznych – od demokratycznego stanu umysłu, po polityczny fanatyzm, od terroryzmu, do populizmu, od zbiorowej traumy, po problematykę zmian klimatycznych. W tej pozycji nie brakuje błyskotliwych spostrzeżeń, słów i analizy znaczeń; „Język totalitarny rodzi się w opozycji do otwartości oraz elastyczności myśli. Posiada zbiór konkretnych znaczeń, których należy się trzymać, nawet jeśli są jawnie niewłaściwe. Stanowi antytezę freudowskiego projektu, umożliwiającego rozpoznane oraz wyrażanie w języku i słowie pisanym wielorakich znaczeń. Jak zauważył George Orwell, pod totalitarnym reżimem nieświadoma mentalność typu pan-niewolnik – jaką kierował się podporządkowany nazistowskiej ideologii Instytut Berliński – przesącza się do języka” – pisze Jonathan Sklar w rozdziale „Europa w straszliwych czasach”. Z drugiej strony, poza rozdziałami czysto analitycznymi, są w książce inne, mocno analizujące rzeczywistość z perspektywy spojrzenia feministycznego. Autorka jednego z nich nie mogła sobie wybaczyć, że w wietrzny dzień pomyślała o zawiezieniu wnuków do przedszkola autem, skoro nad ludzkością wisi widmo katastrofy klimatycznej; „Odszczepiłam myślenie o wnukach i ich losie. Moja wyjątkowość zepchnęła na dalszy plan osobę, która zdaje sobie sprawę z zagrożenia, jakie niesie emisja dwutlenku węgla” – pisze. Cóż… Lektura warta uwagi.
5. Douglas Murray „Szaleństwo tłumów. Gender, rasa, tożsamość”
Autor jest brytyjskim dziennikarzem i publicystą uważanym za konserwatywnego w swoich publikacjach oraz poglądach. Douglas Kear Murray jest założycielem Centrum Spójności Społecznej, które z czasem stało się częścią Henry Jackson Society. W swojej książce porusza tematy współczesne i trudne – wojny płciowe i kulturowe, przemiany społeczne, wolność słowa i ostracyzm. Z jego pracy możemy wyłuskać również przykłady popularyzującego się na Zachodzie „wokeizmu”. Murray przytacza ciekawe i powszechne przykłady zachowań na amerykańskich campusach, gdzie ruch „woke” prężnie się rozwija: „Katastroficzne wizje incydentów rasowych stały się tak powszechne, że studentom na Evergreen spokojnie mogła przyjść ochota na posunięcie się o krok dalej. Wtedy okazywało się, że dorośli albo wyszli, albo (jeśli pozostali) pokornie spełniają polecenia. W roku 2015 – dwa lata przed Evergreen – wykładowczyni na Yale, Erika Christakis napisała e-mail wyrażający wątpliwości, czy władze uczelniane powinny radzić dorosłym studentom, co założyć na imprezę halloweenową. Było to następstwem kolejnych serii halloweenowych wojen, w których lęki przed kostiumami pozbawionymi wrażliwości, czy nawet kulturowo zaborczymi stały się centralnym punktem święta. Po e-mailu Eriki dziesiątki studentów otoczyły jej męża Nicholasa (również wykładowcę) na dziedzińcu College’u Silliman, którego był dziekanem. Przez kilka godzin wygwizdywali go, obrażali i oskarżali jego, oraz jego żonę o rasizm”. Książka patrzy jednak na problem wielopłaszczyznowo, autor dostrzega również problem nietolerancji i braku otwarcia na odmienności. 400 stron ciekawej lektury, która w Polsce ukazała się nakładem wydawnictwa Zysk i S-ka.
