Wciąż jest nas za mało. Ziemia nie jest przeludniona

Niektórzy naukowcy próbują oszacować optymalną liczbę ludzi, która powinna mieszkać na Ziemi. Niektórzy robią to, zwracając uwagę na kwestię eksploatacji zasobów. To ci, którzy uważają najczęściej, że optymalna liczba Ziemian została dawno przekroczona, gdyż wynosi 1–2 mld. Inni robią to z perspektywy komfortu i poziomu życia – szacunki tych kończą się maksymalnie na 10–13 mld. Są też tacy, którzy skupiają się na matematyce, biorąc np. najgęściej zaludnione obszary Ziemi i ekstrapolując te dane na obszary o mniejszym bądź zerowym zaludnieniu. Ich obliczenia dają szalone, kilkudziesięciomiliardowe wyniki. Wszyscy oni dokonują obliczeń nonsensownych – nie można bowiem wyliczyć czegoś, co nie istnieje, a optymalna raz na zawsze liczba ludzi nie istnieje. Jest tak dlatego, że to, ile ludzi „uniesie” Ziemia, nie zależy od obiektywnie policzonych i niezmiennych czynników.

Oczywiście, prawdopodobnie 1 bln Ziemian mógłby faktycznie doprowadzić planetę do upadku, ale przecież to wizja nieprawdopodobna. W praktyce prognoz demograficznych mówimy o zmianach na poziomie kilku miliardów w stosunku do obecnej liczby ludzi. Dlatego zasoby Ziemi nie skończą się – będziemy odkrywać nowe. Gdybyśmy zaś ze względu na ciasnotę zaczęli odczuwać dyskomfort, to zapewne pomyślelibyśmy o osiedleniu się na powierzchni i dnach mórz oraz oceanów czy powietrznych wyspach. Bo przestrzeń do zamieszkania to także zasób, który tworzymy, a nie coś z góry określonego. Nasze twórcze zdolności zapewnią nam – a także samej Ziemi i jej przyrodzie – przyzwoitą przyszłość, o ile struktura rosnącej populacji będzie właściwa, a instytucje społeczne będą służyć powstawaniu nowych idei.

Niestety, z tego punktu widzenia obecne 8 mld ludzi nie jest w najlepszej kondycji. W latach 50. i 60. XX w. globalny wskaźnik dzietności był dwukrotnie wyższy niż dziś. Jednocześnie odsetek populacji powyżej 65. roku życia od tamtej pory podwoił się i wynosi już 10 proc. W 2050 r. ma to być 16 proc. W tym też roku, według prognoz ONZ, ma się zacząć spłaszczenie globalnego wzrostu populacji, o ile nie wzrośnie dzietność. Szacuje się, że w 2100 r. ludzkość będzie liczyła między 8,9 mld a 12,4 mld ludzi, przy czym za najbardziej prawdopodobny uznaje się scenariusz pośredni, a więc ok. 10,4 mld. Oznacza to, że Ziemia będzie zamieszkiwana w przyszłości przez liczne, ale podstarzałe społeczeństwo.

To prawda, że przez najbliższe 80 lat może się wiele wydarzyć, ale znacznie łatwiej wyobrazić sobie dodatkowe niekorzystne załamania demograficzne powodowane np. kolejnymi pandemiami niż rewolucję prowadzącą do skokowego wzrostu dzietności. Z tych przyczyn konstatacja, że jest nas za mało, nie wydaje się całkiem pozbawiona sensu. Co w tej sytuacji robić? Na poziomie ogólnoświatowym niewiele. Na poziomie poszczególnych państw można zdziałać odrobinę więcej. Amlan Roy proponuje „połączenie polityki elastycznego czasu pracy poza ustalonym wiekiem emerytalnym ze wzmocnieniem pozycji kobiet, co pozwoli im, dzięki technologii i elastycznym praktykom pracy, lepiej łączyć życie zawodowe z domowym; oraz selektywną migrację opartą na luce w umiejętnościach, a także zniesienie obowiązkowego wieku emerytalnego i zastąpienie go zalecanym”.

Czy to właściwe recepty? Nie jestem przekonany. Ale pociesza mnie myśl, że ktoś z tych 8 mld ludzi w końcu takie wypracuje.