Opracowana przez Warsaw Enterprise Institute w 2018 roku Strategia Bezpieczeństwa Polski (SBP), wydana w ramach projektu Agenda Polska, trafnie zdiagnozowała możliwe zagrożenia dla bezpieczeństwa Polski i kontynentu.
Przedstawione w ówczesnym dokumencie rekomendacje mające podnieść bezpieczeństwo, okazały się trafne, a znaczna ich część została wdrożona lub jest wdrażana.
W ciągu ostatnich pięciu lat – od czasu opublikowania SBP przez WEI – sytuacja międzynarodowa, w tym bezpośrednie bezpieczeństwo Polski, zmieniło się zasadniczo. Atak Rosji na wolną Ukrainę w bezpośredni sposób zagroził bezpieczeństwu oraz interesom Polski, a także potwierdził niezwykłe trendy w zakresie ewolucji ładu europejskiego i regionalnego.
WEI postanowiło dokonać audytu wydanych pięć lat temu rekomendacji oraz zaktualizować całą Strategię – dopasowując ją do nowych wyzwań, przed którymi stoi Rzeczpospolita.
Wojna tuż za polską granicą spowodowała skokową determinację władz RP do ponoszenia kosztów modernizacji i rozbudowy Sił Zbrojnych. W okresie kilkunastu miesięcy zostały zapowiedziane lub zakontraktowane (na różnym poziomie) zakupy sprzętu wojskowego za ok. 750 mld zł w wydatkach zaplanowanych do 2035 roku.
Ewidentnie zakończył się okres imposybilizmu w polskich zakupach modernizacyjnych.
Skala zakupów, zapowiedzi kolejnych elementów wyposażenia oraz rozbudowa osobowa Sił Zbrojnych należą obecnie do najbardziej intensywnych na świecie.
Poziom wydatków, czy długotrwałe procedury przetargowe, przestały odgrywać kluczową rolę, a uwaga zamawiających skupia się na sile ofensywnej, obronnej i kooperacji sojuszniczej.
Jednym z najważniejszych czynników zakupowych stał się czas dostawy dla Sił Zbrojnych RP.
Wszystkie te czynniki każą domniemywać, że skala zagrożenia pełnoskalowym atakiem na Polskę w najbliższych kilku latach została oceniona jako prawdopodobna, a najskuteczniejszym elementem jej zapobieżenia jest zbudowanie najmocniejszego z możliwych systemów odstraszania.
Modernizacja Sił Zbrojnych jest najważniejszym elementem systemu bezpieczeństwa państwa. Wieloletnie zapóźnienia w tym procesie skutkują koniecznością zakupów z bardzo szybką dostawą i często na warunkach narzuconych przez oferenta.
Skala oraz prędkość modernizacji Sił Zbrojnych RP podyktowana koniecznością, niestety obarczona jest wyższymi niż standardowo kosztami oraz błędami, za które przyjdzie nam zapłacić w następnych dziesięcioleciach. Należy zdawać sobie jednak sprawę, że potencjalne koszty będą niewspółmiernie niższe od scenariusza pełnoskalowej wojny z silnym przeciwnikiem, jakim jest Rosja.
Zweryfikowaliśmy, jak sprawdziły się rekomendacje zawarte w Strategii Bezpieczeństwa Polski roku opracowanej przez WEI w 2018 r.
1. Osiągnięcie przez Polskę zdolności do samoobrony
Siły Zbrojne RP sukcesywnie zwiększają swój stan osobowy – z ok. 115 tys. w 2019 r. do ok. 150 tys. w 2023 r. Spektakularne zakupy oraz podpisane wstępne umowy na jego pozyskanie nie mają równych w historii. Obecnie Polska jest najszybciej i najbardziej kompleksowo modernizującą się armią na kontynencie europejskim.
Powstała czwarta dywizja Sił Zbrojnych, rozpoczęto tworzenie piątej. Docelowa liczba żołnierzy ma wynieść 300 tys. Polska w coraz większym stopniu jest gotowa do wydłużenia czasu samodzielnej obrony.
2. Rozbudowa rezerw osobowych Wojska Polskiego
Po kilku latach przerwy ruszył ponownie system szkolenia rezerw. Fakt ten należy uznać za pozytywny.
Niestety skala przeszkolenia rezerw jest dalece niewystarczająca. Sprzęt, na którym ćwiczą rezerwiści oraz częstotliwość ćwiczeń nie spełniają wymogów potrzeb ani nie są kompatybilne z kierunkiem rozbudowy Sił Zbrojnych.
3. Zwiększenie wydatków obronnych do poziomu 3,5 proc. PKB w ciągu pięciu lat
Polska w 2023 r. wyda na obronność ponad 3 proc. PKB, a docelowo będzie to ok. 5 proc., co będzie stanowiło jeden z najwyższych współczynników w krajach NATO.
4. Wprowadzenie dobrowolnego, obywatelskiego podatku na obronę
Warunek niespełniony.
5. Włączenie w wysiłek obrony całego społeczeństwa
Strategia Bezpieczeństwa Narodowego z 2020 roku wprowadza termin Obrony Powszechnej: Podniesienie odporności państwa na zagrożenia, poprzez tworzenie systemu obrony powszechnej, opartego na wysiłku całego narodu oraz budowanie zrozumienia dla rozwoju odporności i zdolności obronnych Rzeczypospolitej Polskiej:
2.1 Budować system obrony powszechnej w pełni wykorzystujący potencjał instytucji państwowych i samorządowych, podmiotów systemu edukacji i szkolnictwa wyższego, społeczności lokalnych, podmiotów gospodarczych, organizacji pozarządowych oraz obywateli, który będzie stanowił kompleksową odporność państwa na zagrożenia niemilitarne i militarne.
Niestety brak jest realnych działań na poziomie wykonawczym.
6. Rozbudowa Obrony Terytorialnej
Sukcesywnie jest rozbudowywana Obrona Terytorialna. Obecny stan osobowy wynosi ok. 38 tys. Warto podkreślić, że osoby, które nie zdecydowały się pełnić służby w ramach WOT, a przeszły szkolenie podstawowe, także stanowią wartość dodaną w systemie obronnym RP.
7. Wprowadzenie kardynalnego prawa obywateli do posiadania broni palnej
Nie wprowadzono żadnych form ułatwiających czy regulujących posiadanie broni palnej przez obywateli. Polska nadal pozostaje jednym z najbardziej rozbrojonych społeczeństw w Europie. Po ataku Rosji na Ukrainę Polacy masowo zwiększyli zainteresowanie kursami posługiwania się bronią palną. Niestety w kwestii legalnego posiadania, nadal koniecznością jest kombinowanie i oszukiwanie systemu, poprzez zapisywanie się do związku strzelectwa sportowego lub pozwoleń „kolekcjonerskich”.
8. Wypracowanie elementarnej strategii państwa w zakresie obronności
W 2020 roku została opracowana i podpisana Strategia Bezpieczeństwa Narodowego. Dokument o charakterze strategicznym wyznaczającym kierunki działalności państwa. Niestety w wyniku braku kultury organizacyjnej państwa polskiego oraz przy jednoczesnym braku możliwości egzekucji zapisanych tam kierunków ten strategiczny dokument w większości pozostał dokumentem martwym.
9. Rozszerzenie współpracy wojskowej na państwa spoza NATO
Postulowany kierunek zbliżenia współpracy w szczególności z państwami skandynawskimi został spełniony – do NATO przystąpiła Finlandia, trwa procedura akcesji Szwecji.
10. Wyłączenie spraw obronności z bieżącej walki politycznej
Niewątpliwie dużym sukcesem jest powszechna zgoda wszystkich najważniejszych sił politycznych w Polsce do jednoznacznego poparcia Ukrainy w walce o niepodległość oraz wysokości wsparcia udzielanego przez Polskę – zarówno w wymiarze militarnym, jak i humanitarnym. Wszystkie najważniejsze siły polityczne poparły Ustawę o obronie Ojczyzny.
Niestety sprawy bezpieczeństwa i obronności związane z bieżącym rozwojem sił zbrojnych oraz kierunków modernizacji nie zostały wyłączone z bieżącej walki politycznej. Prace nad Ustawą o obronie Ojczyzny okazały się wyjątkiem od reguły.
Pełna treść zeszytu znajduje się poniżej.
