W prezydenckim projekcie ustawy o Sądzie Najwyższym znalazły się zapisy (art. 86 ustawy i nast.) dotyczące możliwości składania tzw. skargi nadzwyczajnej.
Ma to być nadzwyczajny środek odwoławczy, stosowany nie tylko w przypadku popełnienia przez sąd błędów formalnych, ale także mający na celu zadośćuczynienie osobom mającym poczucie krzywdy na skutek działania wymiaru sprawiedliwości.
W obecnym brzmieniu projektu mowa jest bowiem o zaskarżaniu decyzji, które polegają na „prawomocnym orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie”.
Zapis ma znaczenie absolutnie ogólne. W żadnym przepisie nie doprecyzowano czy mowa jest o postępowaniach karnych, cywilnych, gospodarczych, rodzinnych lub opiekuńczych, spadkowych, wieczystoksięgowych. Użycie słowa „orzeczenie” sugeruje możliwość użycia przepisu odnośnie wyroków, ale także postanowień.
W par. 3 tego artykułu mowa jest o oskarżonym i zasadach wnoszenia skargi na jego niekorzyść, ale nie przesądza to zakresu stosowania przepisu.
A art. 87 par. 3 jednoznacznie wskazuje, że skarga nadzwyczajna może dotyczyć spraw z zakresu prawa rodzinnego Przepis ten dotyczy bowiem możliwości lub niemożliwości w określonych sytuacjach unieważnienia małżeństwa właśnie w drodze skargi nadzwyczajnej.
I dlatego podkreślamy jednoznacznie. O ile stosowanie takiego skargi nadzwyczajnej w przypadku spraw karnych można zrozumieć (a w wielu przypadkach stosowanie skargi wydaje się konieczne), to przepis wymaga doprecyzowania i jednoznacznego ograniczenia zakresu stosowania w przypadku innych postępowań.
Możliwość podważania po latach postanowień dotyczących wpisów do ksiąg wieczystych czy postępowań spadkowych może doprowadzić do ogromnego chaosu prawnego, niepewności prawnej czy kwestionowania prawa własności do określonych nieruchomości.
Możliwość skarżenia rozstrzygnięć gospodarczych może zagrozić bezpieczeństwu obrotu.
Kwestionowanie orzeczeń w zapadłych w trybie nieprocesowym może zmieniać zakres praw podmiotowych poszczególnych osób. Trudno wyobrazić sobie skutki skarg nadzwyczajnych zmieniających po latach sytuację prawną np. osób ubezwłasnowolnionych i decyzji ich kuratorów.
Skargi nadzwyczajne w takich sprawach mogą mieć negatywny wpływ na życie społeczne i gospodarcze kraju.
Dlatego rozumiejąc potrzebę nadzwyczajnej kontroli orzeczeń sądowych, należy precyzyjnie określić zakres możliwego stosowania tej regulacji. Obecny zapis wydaje się bowiem nam zbyt szeroki.
